ساختار زبان
زبان عضوی عضلانی در داخل دهان است که در تکلم ، بلع و حس چشایی کمک کننده است.برخی زبان را قویترین عضله در بدن انسان نام میبرند.. در سطح زبان نوعی پوشش خاص وجود دارد. برای درک طعمهای مختلف جوانه های چشایی در سطح زبان پراکنده شده اند. این جوانه های چشایی در داخل پرزهای چشایی قرار گرفته اند.
زبان از دو قسمت قدامی و خلفی تشکیل شده است. دو سوم سطح زبان در قسمت قدام و یک سوم آن در قسمت خلف قرار گرفته است.
بیماری زبان
در ناحیه دو سوم قدامی زبان، سطح زبان از پاپیلاهای نخی شکل یا فیلی فرم پوشیده شده است. در بین این پرزهای نخی شکل دانه های قرمز رنگی وجود دارد که به نام پرزهای قارچی شکل یا فونجی فرم معروف هستند.در برخی بیماریها ممکن است پاپیلاهای نخی شکل سطح زبان از بین رفته و سطح زبان آتروفیک و قرمز رنگ میشود.از این دسته بیماریها میتوان به انواع آنمی ( کم خونی ) مثل آنمی فقر آهن و آنمی مگالوبلاستیک ،عفونتهای قارچی، لیکن پلان آتروفیک، سفلیس مرحله سوم اشاره کرد که منجر به بیماری زبان می شوند.
در حد فاصل دو سوم قدامی و یک سوم خلفی زبان، ناحیه ای وی شکل وجود دارد که پاپیلاهای جامی شکل در این ناحیه در دو طرف خط وسط قرار دارند. این پاپیلاها ممکن است در سایزهای بزرگ دیده شوند و باعث نگرانی فرد و گرایش فکری او به سمت مریضی و بیماری زبان شوند. در دو طرف ناحیه وی شکل در کناره زبان پاپیلاهای برگی شکل قرار گرفته اند که به صورت برجستگیهای عمودی دیده میشوند و در صورت التهاب و سوزش باعث نگرانی فرد شود.
لوکوپلاکیا: این بیماری باعث میشود سلول‌های زبان بیش از اندازه رشد کنند.
رشد بیش از حد سلول‌ها منجر به تشکیل لک‌ها یا دلمه‌های سفید داخل دهان و روی زبان میشود.
برفک دهان: این بیماری که کاندیدیاز هم نامیده میشود نوعی عفونت مخمر است
که داخل دهان به وجود می‌آید.
برفک دهان لکه‌های سفیدی ایجاد می‌کند، که از لحاظ بافت شبیه پنیر است و سطح دهان و زبان را می‌پوشاند.
برفک دهان بیشتر در کودکان و افراد مسن، مخصوصاً کسانی که دندان مصنوعی دارند یا سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف است، دیده میشود.
بیماری های زبان
خزه‌پوستی یا لیکن پلان دهان: اگر شبکه‌ای از خطوط سفید و برآمده روی زبان دارید که شبیه توری است
احتمالاً به لیکن پلان دهان مبتلا شده‌اید.
احتمالاً به لیکن پلان دهان مبتلا شده‌اید.
زبان مودار
در انتهای زبان لوزه های زبانی وجود دارند که در برخی افراد ممکن است سایز آنها بزرگتر از حد معمول شده و نگرانی هایی را برای فرد به همراه داشته باشد.
در برخی مواقع که به دلایلی مانند عدم رعایت بهداشت، تغییر در میکروفلور دهان، مصرف آنتی بیوتیکها، مصرف داروهای سرکوب کننده ایمنی، کاندیدیازیس دهانی، مصرف بیش از حد الکل و سیگار، عدم فعالیت دهان و اشعه درمانی میتواند سبب بلند شدن پاپیلاهای نخی شکل (فیلی فرم) در قسمت خلفی دو سوم قدامی زبان گردد که به این حالت زبان مودار گفته میشود. این پاپیلاها گاهی تا ۱۵ میلیمتر هم ممکن است طویل شوند وبا توجه به رژیم غذایی، مصرف سیگار و میکروفلور دهانی رنگ این پاپیلاها از سفید تا سیاه متغیر است. زبان مودار از نظر ظاهری با زیبایی فرد تداخل دارد و به علت تجمع میکروارگانیسم ها در لابه لای پاپیها و عدم رعایت بهداشت باعث ایجاد بوی بد در دهان میگردد ، هم چنین این پاپیلاهای طویل شده میتوانند باعث ایجاد تهوع در فرد نیز بشوند.درمان زبان مودار حذف عامل مستعد کننده و برداشت پاپیهای طویل شده است که به صورت مکانیکی با کمک مسواک و زبان پاک کن امکان پذیر است. این حالت کاملا خوش خیم بوده و مسری نیست.
درمان بیماری زبان مودار
راهنمای اصلی
- حذف هر عامل اتیولوژیک مستعد کننده بیماری.
- ارتقاء بهداشت دهان.
- به بیماران باید اطمینان داده شود که بیماری خوش‌خیم است.
- عود شایع است.
درمان‌های پیشنهادی
- در موارد خفیف شست‌وشوی سطح پشتی زبان با یک تمیزکننده زبان هر صبح برای یک ماه یا بیشتر ممکن است باعث بهبود بیماری شود.
- در موارد شدید با پاپیهای نخی خیلی بلند کاربرد موضعی عوامل کراتولیتیک مثل تری کلرواستیک اسید ۵۰-۳۰ درصد یا سالیسیلیک اسید در الکل یا اوره ۴۰% در آب، پاپیلای بلند شده را از بین می‌برد و زبان را به حالت نرمال بازسازی می‌کند. تری کلرواستیک اسید بهترین است و باید یک بار با دقت مالیده شود و یک هفته بعد در صورت باقی ماندن پاپیلای طویل شده مجدداً استفاده شود.
- ضد قارچ‌های موضعی یا سیستمیک هیچ کاربردی در درمان این بیماری ندارند.
علت بوی بد دهان
یکی از علل ایجاد بوی بد دهان رشد میکروارگانیسم های بی هوازی در سطح پشتی زبان می باشد. و بنابراین با تمیز کردن سطح زبان همزمان با مسواک زدن دندانها میتوان باعث کاهش میکروبهای موثر در ایجاد بوی بد دهان شد و از رشد و بلوغ آنها جلوگیری کرد.
بدبویی دهان یا هالیتوز مشکل شایعی است که بسیارى افراد از آن رنج میبرند. دلیل نخست مراجعات پوسیدگى دندانها و دلیل دوم بیماری لثه است.در بیشتر موارد (۹۰-۸۵ درصد)، بدبویی دهان از خود دهان ناشی میشود. شدت بدبویی در ساعات روز متفاوت است. خوردن بعضی مواد غذایی (مانند سیر، پیاز، گوشت، ماهی و پنیر) و مصرف دخانیات و الکل در افزایش و کاهش شدت بدبویی دهان موثر است.
بوى بد دهان علل پاتولوژیک یا غیر پاتولوژیک دارد.
بوى بد دهان با علل پاتولوژیک
پوسیدگى دندانها و بیمارى لثه از شایعترین علل بوى بد دهان است.
که به خاطر محصولات (یا ترشحات) باکتری های مولد پوسیدگى و بیمارى لثه مى باشد.
در افراد مبتلا به دیابت حالتی به نام کتواسیدوز دیابتی وجود دارد.
در بدن آن ها امکان شکستن گلوکز و استفاده از آن به عنوان مهمترین منبع انرژی نیست.در این حالت بدن شروع به شکستن چربی می کند و به دنبال آن در بدن یک ماده شیمیایی به نام کتون تولید می شود. سطح بالای این ماده بسیار سمی است و منجر به تولید نفس نامطبوع در بیماران دیابتی می شود.
نارسایی کبد یکی دیگر از دلایل بوی نامطبوع دهان است. گاهی این علامت در تشخیص زودهنگام بیماری های کبدی بسیار موثر است.
نفس افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه معمولا بوی ماهی یا آمونیاک می دهد که دلیل آن نیز غلظت بالای اوره در بزاق است.
سینوزیت (التهاب سینوس های اطراف بینی)، ذات الریه، برونشیت، ترشحات پشت بینی و رفلکس معده نیز جزء مهمترین دلایل بوی دهان هستند.
بوى بد دهان با علل غیر پاتولوژیک
بوی بد دهان علاوه بر بیماری های لثه و دندان می تواند، به علت یک موضوع پیش پا افتاده مانند عدم رعایت بهداشت دهان پس از صرف غذاست.
استفاده از نخ دندان، مسواک و دهانشویه پس از غذا به برطرف کردن بو بسیار کمک می کند.
باقیمانده غذا بین دندان ها باعث رشد باکتری می شود و باکتری ها عامل بوی دهان هستند.
علاوه بر غذا، ذرات توتون و تنباکو نیز باعث رشد باکتری و بوی دهان می شوند، بنابراین احتمال این معضل در افراد سیگاری به مراتب بیشتر است.
بزاق دهان کمک می کند که برخی از باکتری ها و ذرات غذا از لابلای دندان ها پاک شوند.
ولی هنگام خواب، بزاق کمتری تولید می شود و دهان خشک است.
همین موضوع باعث می شود که دهان هنگام برخاستن از خواب بدبو باشد.
سرطان زبان
از مسائل مهم دیگر در مورد زبان وجود سطوحی از آن است که نسبت به مواد کارسینوژن حساس تر هستند . از مناطق مهم مستعد به سرطان دهان و سرطان زبان ، میتوان به سطوح جانبی زبان، زیر زبان و کف دهان اشاره کرد. بنابراین وجود هر گونه ضایعه زخمی که بیشتر از دو هفته در دهان باقی بماند، هر ضایعه که با تغییر رنگ سفید و یا قرمز در این نواحی دیده شود مشکوک به بیماری زبان، سرطان دهان و سرطان زبان بوده و باید حتما توسط متخصص مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نیاز نمونه برداری و درمان گردد.
برای تشخیص و درمان بیماری های زبان نیاز به تشخیص پزشک بوده و هرگونه خود درمانی یا تشخیص غیر تخصصی نتیجه ای جز وخیم تر شدن وضعیت بیمار نخواهد داشت. کلینیک تخصصی دکتر اوصیاء بدون شک بهترین گزینه شما برای درمان بیماری های زبان،فک و دهان است.
